Yeni konut inşası için alınan ruhsatlar gerilerken, ikinci elde de stoklar eriyor. Son aylarda konuta talebin canlanmasıyla satışların artması, ilan sayısında düşüşe yol açtı. Yaşanan arz sorununun 2025 yılında fiyat artışını tetikleyeceğini belirten uzmanlar ‘erişilebilir konut’ üretimine odaklanılması gerektiğini belirtiyor.
Konut piyasası yılın ikinci yarısında hareketlendi. Yapılan kampanya ve indirimlerin etkisiyle satışlar arttı. Fiyatların gerilediğini gören tüketici fırsatı değerlendirdi ve farklı yatırım araçlarından gayrimenkule geçişler hızlandı. Temmuzda başlayan, ağustos ve eylülde de devam eden taleple 9 aylık konut satışı, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 5.2 oranında artarak 947 bin adeti aştı.
TALEP ARTINCA İLANLAR AZALDI
Yaşanan talep artışı satılık konut arzında gerilemeye neden oldu. Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) ile emlak ilan sitesi sahibinden.com’un ekim ayı raporu yaşanan düşüşü gözler önüne serdi. Buna göre; eylülde satılık konut ilan sayısı ülke genelinde ve üç büyük ilde de azaldı. Satılık konut arzı geçen aya kıyasla ülke genelinde yüzde 5.1 (860.009’dan 815.839’a), İstanbul’da yüzde 4.5 (207.533’ten 198.119’a), Ankara’da yüzde 5.6 (88.634’ten 83.639’a), İzmir’de ise yüzde 5 (62.352’ten 59.237’ye) oranında geriledi.
Oysa yine aynı kaynağa göre, ağustosta ülke genelinde satılık konut arzı bir önceki aya göre sadece yüzde 0.1 azalırken, temmuzda ülke genelinde ve üç büyükşehirde artış yaşanmıştı. Bu da yaşanan taleple stoklarda erimenin hızlandığını gösterdi.
ÜRETİM İHTİYACIN GERİSİNDE KALDI
Satışların artışı, daha çok kişinin ev sahibi olması elbette iyi haber. Ancak üretim kısmında yaşanan düşüş arzda tehlike çanları çaldığının da göstergesi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre; ülke genelinde, ikinci çeyrekte yapı ruhsatı verilen bina sayısı yüzde 22.7, daire sayısı yüzde 28.9 ve yüzölçümü yüzde 30.9 azaldı. İkinci çeyrekte inşası için ruhsat verilen bina sayısı 24 bin 82, daire sayısı 137 bin 210 oldu. Böylece pandemi etkisindeki 2019 yılını saymazsak 2009’dan sonra en düşük ikinci çeyrek verisi kayıtlara geçti.
Sektör uzmanları Türkiye’de her yıl 800-850 bin yeni konuta ihtiyaç olduğu belirtiyor. Buna karşın bu yılın ilk yarısında ruhsat alınan daire sayısı yaklaşık 314 bin oldu. Üstelik ruhsatların alınması hemen inşaatın başlayacağı anlamına gelmiyor, başlasa da tamamlanması için ortalama 1.5-2 yıl beklemek gerekiyor. Geçen yıl üretimde toparlanma olsa da 2018’den bu yana alınan ruhsatlar ihtiyacın gerisinde olduğu için arz açığı katlanarak büyüyor.
KİLİT NOKTA ‘ARSA’
Sektör uzmanları arzdaki azalmanın kiralar ve fiyatlar üzerinde baskı oluşturacağını, bunun da 2025 yılında daha net hissedileceğini belirtiyor. Yeni konut üretiminde yaşanan düşüşün bir süre ikinci el satışlarıyla telafi edildiğini, ama artık ikinci elde de stokların zayıfladığını söyleyen uzmanlar, üretimi hızlandıracak adımlar atılması gerektiğine dikkat çekiyor.
Ham maddelerinin arsa olduğunu, ancak arsa maliyetleri nedeniyle ihtiyacı olan kesime üretim yapılamadığını ifade eden sektör temsilcileri, kamuya ait arsalarda kamu-özel sektör işbirliği ile erişilebilir konut üretmeyi talep ediyor. Bu şekilde uygun fiyatlı konut, sosyal kiralık konut ve evi dönüşüme girecekler için rezerv konut inşa edilebileceği sıkça dile getiriliyor. Son iki yıldır gündemde olan öneri için sektör dernekleri ile kamu yetkilileri görüşmelerini sürdürüyor.